می خواهم برنامه نویس شوم
“می خواهم برنامه نویس شوم”، “می خواهم هکر شوم”، “می خواهم متخصص شبکه باشم”، “می خواهم در فناوری اطلاعات فعال باشم” و امثال این جملات، جملات آشنایی هستند که معمولا زاییده تصورات خام بسیاری از نوجوانان و جوانان سرزمین ماست.
در این مطلب سعی خواهم کرد تا از منظر افراد با تجربه در حیطه ی فناوری اطلاعات و ارتباطات و البته با زبانی ساده، برخی از مسائل را در میان بگذارم. راهنمایی های کوچکی که امید بر آن است تا بتواند بینشی بهتر از فضای واقعی حاکم بر این حوزه را برای همه، بالاخص کسانی که قصد فعالیت حرفه ای در آن را دارند، به وجود آورد.
گام نخست برای انتخاب آگاهانه
بارها و بارها با این جمله تکراری از اطرافیان، آشنایان، غریبه و یا منابع دنیای مجازی دیگر مواجه شده اید که “می خواهم برنامه نویس شوم.”
چرا که نه؟! یک شغل شیک و مدرن و پر از جذابیتهای آشنا و پنهان. شغلی که با توجه به گستردگی روز افزون فناوری اطلاعات در تمام جنبه های زندگیمان، بیش از پیش در مرکز توجه همه قرار دارد.
شغلی که معمولا در رده ۲۰ شغل برتر چهار گوشه دنیا قرار دارد و از درآمدها این شغل و نرخ رشد درآمدشان، آمارها و نمودارهای اغوا کننده زیادی در دسترس است. علاوه بر اینها، استارت آپهای زیادی هستند که یک سر برنامه شان به فناوری اطلاعات و برنامه نویسها گره خورده و برخی وجود این مجموعه ها را بدون برنامه نویس هایشان متصور نیستند.
شاید اینها برخی از دلایلی است که باعث شده هر کس از هر سن و جنسی، هر مقطع تحصیلی یا هر رشته دانشگاهی، نیم نگاهی هم به برنامه نویسی و برنامه نویس شدن داشته باشد. اما بیاید با دیدی واقع گرایانه به این قضیه نگاه کنیم. شاید به این ترتیب بتوانیم با دیدی روشنتر بخواهیم که برنامه نویس شویم.
البته شاید این مقدمه و عنوان مطلب کمی گمراه کننده باشد. اما سعی من بر این است تا به سوالهایی که در ابتدای مطلب بیان شد، حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات در ایران و مسائل مربوط به آنرا برای کسانی که قصد دارند برای فعالیت طولانی در این حوزه گام بردارند، بیشتر روشن کنم.
ابتدا باید بدانید که فناوری اطلاعات در ایران، خارج از سیاسی بازیها و نمایشهای روزمره رسانه ای، متولی خاصی ندارند. علاوه بر آن فناوری اطلاعات بر خلاف بسیاری از صنایع موجود، عمر کوتاهی هم در ایران و هم در تمام دنیا دارد. این عوامل باعث شده تا فناوری اطلاعات بیشتر به تقلید از کشورهای پیشرو در این حوزه و بدون داشتن برنامه ای کلان و مدون به کار خود ادامه دهد.
پس کسی که پای در این راه (فناوری اطلاعات و زیر مجموعه های آن) می گذارد باید با شناختی کامل از این شرایط تصمیم گیری کند. باید هم شرایط عمومی حاکم بر کشور را بفهمد و هم با شرایط ویژه این صنعت نوپا که رشد سریعی هم دارد، آشنا باشد. علاوه بر اینها باید از خود و توانایی ها خود نیز به طور کامل شناخت داشته باشد. بهتر است بگویم کسی که فناوری اطلاعات را به عنوان حوزه ی کاری خود انتخاب می کند، باید مسئولیت تمام مسائل مطرح شده را بر عهده بگیرد. بررسی، تحقیق و نیازسنجی عمومی جامعه، انتخاب حوزه تخصصی، امکان سنجی رشد حداکثری در آن حوزه، در نظر گرفتن علاقه و استعداد فردی، هدف گذاری و تدوین نقشه راه. اگر از هر کدام از این مراحل چشم پوشی شود می تواند فرد و به تبع آن گروه هایی را به انتخابهایی سوق دهد که در صورت بروز مشکل معمولا هیچ مرجعی برای پاسخگویی و قبول مسئولیت در قبال آن نخواهد بود.
البته شاید به ذهنتان برسد که این شرایط برای اغلب مشاغل و صنایع وجود دارد. هر چند، درصدی از این حرف کاملا صحیح است اما این سعی من بر این است تا این شرایط را برای کسی که قصد فعالیت حرفه ای در صنعت فناوری اطلاعات را دارد، تشریح کنم.
در گام نخست، شرایط حاکم بر یک کشور در انتخاب شغل بسیار مهم است. اما گمان نمی کنم کسی نقش فناوری اطلاعات و لزوم رشد و پیشرفت آنرا برای شکوفایی اقتصاد یک کشور منکر شود. نقش مکمل فناوری اطلاعات در کنار دیگر صنایع، باعث رشد سریعتر، کاهش هزینه ها و ایجاد بازارهای جدیدی شده که نفی رشد آن یا در رشد افراد درگیر در آن ممکن نیست. پس آیا انتخاب فناوری اطلاعات به عنوان حوزه فعالیت حرفه ای کار درستی است؟
ابتدا یک نکته بسیار مهم را باید روشن کنم که این صنعت در گامهای نخست خود (همانطور که پیشتر گفته شد) به عنوان یک مکمل در کنار دیگر صنایع عمل کرده و می کند. یعنی برای رشد و تکامل باید دیگر صنایع هم یا به تکامل رسیده باشند و یا در کنار هم رشد کنند. این بدان معناست که این صنعت تنها در صورت رشد دیگر صنایع و قرار گرفتن در کنار آنها می تواند به شکوفایی برسد و به همین منوال به عنوان عامل پیشران آنها عمل کند. پس شاید با کمی اغراق بتوان گفت که شکوفایی فناوری اطلاعات بدون داشتن بستر مناسب و شکوفایی صنایع اصلی عملا امکان پذیر نیست.
پس به عنوان شخص یا گروههایی که در یک مرز جغرافیایی زندگی می کنیم، باید در وحله نخست نگاهی به وضعیت اقتصادی کلی کشور و اقتصاد آن داشت و از نحوه به کارگیری فناوری اطلاعات یا اصطلاحا نوع استراتژی حاکمان کشور برای استفاده از این صنعت شناخت کافی داشته باشیم.
آیا کشورها و شرکتها فعال و پیشرو در این زمینه صرفا به خاطر استفاده از فناوری اطلاعات توانسته اند به این حد از پیشرفت برسند؟ آیا با استفاده از فناوری اطلاعات می توان پایه های فعالیتهای اقتصادی یک کشور را گسترش داد؟ آیا ضعفهای اقتصاد یک کشور را می توان با تکیه بر فناوری اطلاعات پوشش داد؟
بسیاری از کشورها را به واسطه پیشرو بودن در این صنعت پیشرفته می دانیم و بسیاری از ابر شرکتهای موجود بر پایه این صنعت بنا شده اند. در کنار این تفاسیر باید آنقدر عاقل باشیم و بدانیم غولهایی که در این صنعت می شناسیم با وجود بسترهای صنعتی و قانونی موجود و با قدرتی که به واسطه گسترش و مدیریت مدیرانش به دست آورده اند توانسته اند آنقدر رشد کنند که یک منبع قدرت در تمام زمینه ها محسوب می شوند.
با این تفاسیر، باید دید که آیا با استفاده از فناوری اطلاعات می توان پایه های فعالیتهای اقتصادی کشور را گسترش داد؟ آیا ضعفهای اقتصاد یک کشور را می توان با تکیه بر فناوری اطلاعات پوشش داد؟ آیا فعالیت در زمینه فناوری اطلاعات در ایران، به واسطه ضعف عموم صنایع آن، ضعف و عدم ثبات قوانین و همچنین عدم وجود شفافیت قانونی، باعث نخواهد شد که رشد در این حوزه با موانعی روبرو شود که بسیاری از علاقه مندان این حوزه، عطای فعالیت در این صنعت را به لقایش ببخشند؟ و نهایتا اینکه آیا کسی که این حوزه را انتخاب می کند نمی تواند با فعالیت در دیگر حوزه ها که بستری مناسبتر و مدون تر برای توسعه دارند، بیشتر مثمر ثمر بوده و بیشتر موفق باشد؟
اینها سوالاتی هستند که با تحقیق و بررسی بیشتر و پاسخگویی به آنها، می توان در نخستین مرحله تصمیم گیری برای فعالیت در حوزه ی فناوری اطلاعات گامی مطمئن تر برداشت. اگر کسی به این نتیجه رسیدید که باید در این حوزه ادامه دهد میتوان به سراغ گام بعدی رفت.
در گام بعد بررسی خواهیم کرد که بهتر است کدام رسته و قسمت خاص از فناوری اطلاعات را انتخاب کرد و شاید بهتر است دیدمان را برای این انتخاب تغییر دهیم.
