فناوری اطلاعات و ارتباطات – می خواهم برنامه نویس شوم

در مطلب پیش با عنوان “می خواهم برنامه نویس شوم” پیش زمینه ای کلی در خصوص انتخاب فناوری اطلاعات و ارتباطات با توجه به وضعیت و سیاستهای کلان کشور و اینکه آیا چطور می توان به صورت آگاهانه این صنعت را برای آغاز یا ادامه کار حرفه ای انتخاب کرد نکاتی را بیان کردم. در مطلب جاری با پیش فرض اینکه شرایط کلی حاکم بر این صنعت را پذیرفته اید و نقشه راه را با در نظر گرفتن این شرایط طراحی کرده اید یا باز طراحی خواهید کرد، به بررسی دیگر گامهای انتخاب مسیر شغلی در حیطه فناوری اطلاعات می پردازیم.

گستردگی صنعت فناوری اطلاعات بر کسی پوشیده نیست. این صنعت که تلفیقی از علم ارتباطات و کامپیوتر است و بعضا با همین عنوان یعنی فناوری اطلاعات و ارتباطات هم نامیده می شود. حتما از تقسیم بندی این صنعت به دو دسته نرم افزار و سخت افزار یا تفکیک به یک دسته دیگر که شبکه نامیده می شود، اطلاع دارید. بهتر است نرم افزار، سخت افزار و شبکه را به عنوان اجزای فناوری اطلاعات و ارتباطات بشناسیم. خارج از این دسته بندی یا تجزیه این صنعت، فعالیت در این حوزه باید بر پایه اهداف والاتری تعیین، تبیین و دنبال شود.

مفاهیم و عباراتی که امروزه از این صنعت نشأت گرفته اند و به خیلی از صنایع رسوخ کرده را اغلب شنیده ایم. مفاهیمی که نه تنها خود این صنعت را با اهداف اولیه اش دگرگون کرده، بلکه توانسته تمام صنایع را با تغییرات شگرفی که به دنبال داشته، دگرگون کند.

هوش مصنوعی، ارزهای دیجیتال، اینترنت اشیاء، پردازش ابری، داده کاوی، مدیریت دانش و مفاهیمی از این قبیل پدیده های نوین فناوری اطلاعات و ارتباطات هستند که تمام اجزای این صنعت اعم از سخت افزار و نرم افزار و شبکه دست به دست هم داده اند تا دنیا به دست آوردهایی برسد که در داستانهای تخیلی هم نمی توان مانند آنرا یافت.

خب، با این تفاسیر، کدام حوزه برای آغاز یا ادامه فعالیت در این صنعت را انتخاب کنیم؟ باید گفت که مجموعه ای از شرایط را برای پاسخ به این سوال در نظر داشت.

اجزا این صنعت در حال حاضر به قدری در هم تنیده هستند که تفکیک آنها  تا مدتی پیش به سخت افزار و نرم افزار و شبکه  حتما بسیاری از شماها به یاد می آورید که در این حوزه، علی رغم عمر کوتاهش، رشد سریع و مکمل بودنش برای دیگر صنایع باعث شده عملا آنچنان گسترده شود که گستردگی آن به گستردگی تمام صنایع است. پس عملا با انتخاب فناوری اطلاعات می توانید در کنار هر یک از صنایع دیگر فعالیت کنید. این یک مزیت است که با وجود فعالیت در فناوری اطلاعات می توانید تقریبا در هر حوزه ی دیگری که مایلید فعالیت خواهید داشت.

پس بر اساس مواردی که با هم بررسی می کنیم می توانید طبق معیارهای قابل سنجش، انتخاب کنید که در کدام حوزه این صنعت می خواهید مشغول به کار شوید.

از سخت افزار شروع می کنم. با دیدی کوتاه و اجمالی خواهید دید که اغلب تکنولوژی های ساخت سخت افزار در اختیار کشورها و سازمان هاییست که هیچ رابطه فنی و مراودات تجاری با کشور ما ندارند. پس عملا پای گذاشتن در این عرصه برای دوستانی که در ایران زندگی می کنند اشتباه است و در صورتی که مایلند در این عرصه کار کنند بهتر است به کشورهای صاحب تکنولوژی مهاجرت کنند. من کاملا مخالفم.

شاید این گونه از نگاه تا چند سال پیش نگاهی درست به نظر می رسید اما اکنون خیر. البته این نکته هم درست است که چون تکنولوژی، سخت افزار و نرم افزار در اختیار کشورهای و شرکتهاییست که عملا هیچ ارتباطی با ما ندارند کار در این عرصه دشوار است، اما همانطور که پیشتر هم گفتم این صنعت آنقدر گسترده است که جا برای وارد شدن به این عرصه همیشه وجود دارد. با توجه به قدرت و استعداد دانشجویان و متخصصان سخت افزار و الکترونیک کشورمان، نیاز بازار داخلی و منطقه ای به سخت افزارهای با کیفیت و رشد روز افزون این نیاز و هزینه کمتر تولید سخت افزار در داخل می تواند از نقاط قوت این شاخه باشد. علاوه بر آن با توجه به رشد تولید و استفاده از ابزارکها (گجت های) سخت افزاری، جا برای کار در این عرصه برای گروهها و شرکتها، با توان مالی کمتر هم وجود دارد.

علاوه بر آن، رباتیک، مهندسی پزشکی، سخت افزارهای بستر شبکه (با توجه به تلاش دستگاههای نظارتی برای تامین این سخت افزارها در تولیدات داخلی)، صنایع برق و مخابرات، نفت و گاز و غیره صنایعی هستند که می توانید برای کار کردن در این رشته انتخاب کنید.

پس اگر منصف باشید و علاقه مند، تایید می کنید که کار برای این حوزه نه تنها کم نیست بلکه جا برای پیشرفت بسیار زیادی دارد. اما باید قبول کنیم به دلیل عدم سرمایه گذاری کلان دولتی و بخش خصوصی و ماهیت این رشته رشد در آن کمی سخت است.

برویم سراغ شبکه. این قسمت از فناوری اطلاعات و ارتباطات آنقدر مهم است که قسمتی از نام این صنعت را از آن خود کرده است. مطمئنا این صنعت بدون ارتباطات و شبکه قابل تصور نیست. ترکیبی از مخابرات و کامپیوتر، دنیایی از مسیریابها و سویچها و دیتا سنترها و سرورها، ارتباطاتی از جنس امواج، کابل های مسی و نوری.

دنیایی که از متخصصان آن هیچ لذتی را با کار در این حوزه عوض نمی کنند. زیر بنای این قسمت از فناوری اطلاعات و ارتباطات، قوانین و استانداردهایی است که در تمام دنیا شناخته شده هستند و به مرور زمان کامل و کاملتر شده اند و نقش برقراری ارتباط بین سیستمهای مخابرات و کامپیوتری را برعهده دارند.

ادارات و سازمانها، دیتا سنتر ها، شرکتهای کوچو بزرگ، منازل و مراکز تجاری نوین، هیچ یک بدون شبکه های ارتباطی و کامپیوتری رنگ و بوی امروزی بودن را ندارند و طراحی، پیاده سازی و اجرای این شبکه ها کار متخصصان این حوزه است.

به عنوان کسی که با متخصصان و خبره های این زمینه همکاری کرده ام باید بگویم که متخصصان این حوزه هیچگاه بیکار نمی مانند و نیاز به کار این دسته روز به روز بیشتر و بیشتر خواهد شد.

نرم افزار، خط مقدم فناوری اطلاعات. هر چند این صنعت بدون سخت افزار و شبکه قابل تصور نیست اما در جامعه ما اغلب بستر فناوری اطلاعات را یک امر بدیهی و کم اهمیت تصور می کنند و ترم افزار را رکن اصلی آن می دانند. چرا که همیشه با استفاده از یک نرم افزار با این صنعت ارتباط داشته اند.

شاید هم حق داشته باشند. مگر عموم مردم می توانند بدون یک نرم افزار و صرفا با استفاده از قابلیتهای سخت افزار و شبکه از موهبتهای فناوری اطلاعات بهره مند شوند؟

خب، هر چه که غولهای سخت افزاری و شبکه و اپراتورهای آنها بیشتر و بیشتر پیشرفت کنند و فناوری های جدید عرضه کنند نیازمند آن هستند تا واسطی بنام نرم افزار بتواند این قابلیتها را به عینیت به مصرف کننده ها عرضه کند. هر چه صنایع بیشتر به فناوری اطلاعات رو بیاورند بیشتر و گسترده تر از سخت افزار و شبکه بهره خواهند برد و به همین واسطه حضور نرم افزار هم بیشتر نیاز خواهد بود.

خوشبختانه به واسطه انجمنهای کد باز (Open Source) و سیاستهای غولهای نرم افزاری هم به گونه ایست که هیچ محدودیتی برای پیشرفت در این عرصه به وجود نمی آورد. وجود منابع خوب و متخصصان زیاد در این حوزه هم از دیگر مزایای فعالیت در این حوزه است.

به دلیل عدم نیاز به سرمایه گذاریهای هنگفت برای آغاز و به ثمر رسیدن کارها و پروژه ها در این حوزه، محبوب ترین قسمتی است که در بسیاری از نقاط دنیا از جمله ایران، هم از نظر سیاستمداران و هم از نظر سرمایه گذاران بخش خصوصی است.

خب، تا اینجا به سه قسمت اصلی صنعت نرم افزار پرداختیم. امیدوارم تا اینجای مطلب توانسته باشد اندکی به انتخاب شما کمک کرده باشد.

حالا به سراغ قسمتهایی می رویم که شاید تنها در یک قسمت از اجزای گفته شده نگنجد یا از هر قسمت اندکی را شامل شود.

با گسترش دامنه فناوری اطلاعات، معضلاتی هم به وجود آمده که باعث ایجاد مباحث جدید، بالاخص در سالهای اخیر شده است. مهمترین مبحثی که اکنون به آن می پردازیم امنیت است. بدون شک فناوری اطلاعات بدون امنیت، شاید در نگاه اول جذاب باشد اما نمی تواند به راه خود ادامه داده و اطمینان کسانی که قصد بهره بردن از آن دارند را جلب کند و به مرور زمان رو به افول خواهد رفت. پس تامین امنیت در این صنعت هم می تواند به عنوان یک حوزه جدید مورد توجه شما قرار گیرد.

متاسفانه یا خوشبختانه، پس از اینکه مشکلات امنیتی برای استفاده کنندگان از فناوری اطلاعات مشکل ساز شد، بحث امنیت با جدیت بیشتری هم به صورت آکادمیک و هم به صورت برنامه ریزی شده در دستور کار دست اندرکاران این حوزه قرار گرفته و  لزوم سرمایه گذاری در آن بیش از پیش حیاتی به نظر می رسد. پس علاقه مندان به این حوزه نیز می توانند آینده ای شکوفا را انتظار داشته باشند.

اما بعضی ها چشم اندازهای بازتری را برای شروع یا ادامه کار در این صنعت شنیده اند و به دنبال موفقیت در آنها هستند. باید بدانید که مواردی که اندکی در خصوص آنها با هم بررسی کردیم صرفا پایه های این صنعت هستند و در مدارج عالی به مباحث پیشرفته ای ارتقا پیدا می کنند که در ابتدای همین مطلب نام برده شدند. هوش مصنوعی، ارزهای دیجیتال، اینترنت اشیاء، پردازش ابری، داده کاوی، مدیریت دانش و چندین و چند مورد دیگر که با مراجعه به منابع معتبر می توانید در خصوص فعالیت در این زمینه ها اطلاعات زیادی را کسب کنید.

علاوه بر تمام اینها، یکی از گزینه هایی که به نظر من کمتر در این حوزه به آن پرداخته شده و می تواند هم جای کار زیادی داشته باشد و هم به موفقیت کلی این صنعت کمک شایانی کند، بحث مدیریت و پرورش مدیران لایق در این عرصه است. مدیریتی که هم با پیچیدگیهای این حوزه و دغدغه های فعالان آن آشنا بوده و هم با دیدی هوشمندانه بتواند برای نیل به اهداف والای جمعی و تیمی این صنعت، از رده های پایین تا بالای آن از دانش و تجربه خود استفاده کند.

هر چند بحث به درازا انجامید، اما امیدوارم مطالعه این مبحث بتواند هر چند نقشی اندک در بینش صحیح شما علاقه مندان به صنعت فناوری اطلاعات ایجاد کند و شما را برای برداشتن گامهای صحیح در انتخابتان یاری نماید.

در مطلب بعدی، سعی خواهم کرد تا آینده تصورات خود از چهارچوب گرایشهای مرسوم ذکر شده آزاد کرده و آگاهانه تر به شکوفایی بیشتر در این صنعت بیندیشید؟